Bilanço Nedir?

Bilanço, bir şirketin, bir ticarethanenin, bir kuruluşun bir kurumun belli bir dönem sonunda gelir, gider, alacak, verecek durumunu. Bütün mal varlığını, faaliyetlerden elde ettiği gelirleri ve giderleri, faaliyet dışı gelir ve giderleri gösteren çizelgedir.

Bilançonun tanımı bu şekildedir. Anlamamız gereken para ile ilgili herşey tüm ayrıntıları ile bu çizelgede bulunur. Borsa şirketleri ile ilgili bir yazı olacağı için Bilanço, borsa da bir şirkete yatırım yapılmadan önce araştırılması gereken en önemli çizelgedir diyebiliriz. Bilanço nedir? Bilanço nasıl yorumlanır konumuzu daha ince detayları ile incelemeye geçelim.

Bilanço Çeşitleri Nedir?

Bilançolar dört grupta toplanır ve kendi içlerinde ayrışırlar bilanço grupları ve çeşitleri;

Çeşit Bakımından

• Hesap tipi bilanço
• Rapor tipi bilanço

Analiz Bakımından

• Karşılaştırmalı Bilanço
• Analtik Bilanço

Kapsam Bakımından

• İşletme Bilançosu
• Konsolide Bilanço

İşletme veya Vergi Hukuku Bakımından

• Ticari Bilanço
• Mali Bilanço

Borsa Şirketlerinin Bilançoları İçerisinde En Çok Dikkat Edilen ve İncelenen Yerler

Borsa da hisse senedi yatırımı yapmadan önce şirketlerin finansal raporları detaylı bir şekilde incelenmelidir. Mantık olarak yatırım düşüncesi ile hareket edildiğinde ortak olunacak şirketin faaliyetleri, gelirleri, giderleri kısacası tüm finansal girdi ve çıktıları yatırımcılar için yol gösterici olmaktadır. Borsa da bir şirkete yatırım yapmadan önce en çok incelenen göstergeler faaliyet oranları, büyüme oranları, karlılık oranları, borçluluk oranları ve likidite oranlarıdır. Bu oranlara başlıklar halinde göz atalım.

Büyüme Oranı Ne Anlama Gelir?

Bilanço nedir konusu içerisinde, Büyüme oranı, Şirketlerin satış, kar ve borç oranlarını gösterir. Bir şirkette satış ve kar oranı artıyorsa olumlu olarak algılanır. Borç oranları artıyorsa olumsuz olarak algılanır.

Karlılık Oranı Ne Anlama Gelir?

Şirketlerin elde ettiği gelirden oluşan lar oranını gösterir. Kar oranının yüksek olması şirketler için olumlu olarak değerlendirilebilir.

Borçluluk Oranları Ne Anlama Gelir?

Bilanço nedir konusu içerisinde, Borçluluk oranları şirketlerin borçlarının oranını gösterir. Şirketin borç türüne göre borçluluk oranın yüksek olması şirket açısından olumsuz değerlendirilebilir.

Likidite Oranları Ne Anlama Gelir?

Likidite oranları şirletlerin kısa vadeli borçlarını ödeyebilme gücünün olup olmadığını gösterir. Likidite oranlarının yüksek olması olumlu karşılanır.

Bilanço Nasıl Okunur ve Yorumlanır?

Yukarıda bulunan bilanço çeşitlerini yorumlamak ve anlamak için ilk olarak terimleri bilmeniz gerekmektedir. Örneğin dönen varlıklar nedir? Duran varlıklar nedir? Gibi terimleri anladıktan sonra bilanço okuyabilir ve yorumlayabilirsiniz. Bu yazı içerisinde terimleri öğreneceğiz ve bilançoları çok daha rahat yorumlayabileceğiz. Konunun çok uzamaması için tüm bilanço çeşitlerini burada yazamıyorum. Bizim öğreneceğimiz konu bilanço kalemlerini okumak olduğu için bilançolar içerisinde bulunan değerleri özet olarak inceleyeceğiz.

ÖNEMLİ BİLANÇO KALEMLERİ

1-Dönen Varlıklar

Dönen varlıklar bir şirketin, işletmenin bir yıl içerisinde nakite çevrilebilecek varlıklarının görüldüğü bilanço kalemidir.

A-Hazır Değerler

Hazır değerler şirketlerin, işletmelerin kasasında yada banka hesaplarında bulunan nakit parayı ve ihtiyaç halinde değer kaybetmeden nakit paraya dönüştürülen yada nakit yerine geçen varlıklardır.

B-Menkul Kıymetler

Bilanço içerisinde bulunan menkul kıymetler kalemi şirketin/işletmenin faiz geliri yada temettü geliri ve hisse değer artışından faydalanmak için hisse senedi, fon, tahvil gibi yatırım araçlarından elde ettiği gelir ve giderleri kapsar.

C-Ticari Alacaklar

Bir ürün satışı, bir hizmet yapılması yada borç verilmesi işlemleri şirketlerin/işletmelerin alacaklarını oluşturur. Ticari alacaklar kısmında bulunan alacakların vadesi bir yıldan kısa ise dönen varlıklar bölümüne alacakların vadesi bir yıldan uzun ise duran varlıkların içerisine konu edilir.

D-Diğer Alacaklar

Herhangi bir ticaret sonucu oluşmayan en fazla bir yıl içinde tahsil edilmesi düşünülen senetli yada senetsiz alacakları ifade eder. Personelin/çalışanın işletmeye olan borcu gibi alacakları kapsar.

2-Duran Varlıklar

İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere bina, makine, arsa, teçhizat, araç gibi maddi varlıkların izlendiği bilanço kalemidir.

A-Uzun Vadeli Ticari Alacaklar

Şirketlerin/işletmelerin bilançosunda bulunan uzun vadeli ticari alacaklar bölümü şirketlerin/işletmelerin vadesi bir yıldan uzun olan alacaklarını kapsamaktadır.

B-Diğer Alacaklar

Herhangi bir ticari faaliyet sonucunda meydana gelmemiş vadesi bir yıldan fazla olan alacakları/borçları kapsar. Vadesi bir yılın altına düşen alacaklar/borçlar dönen varlıklar bölümüne aktarılır.

C-Mali Duran Varlıklar

Uzun vadeli olarak elde tutulan menkul kıymetler ile paraya dönüşme özelliğini kaybetmiş menkul kıymetler veya diğer ortaklıklardan elde edilen sermaye payları bu grupta işlenir. İştirakiler, bağlı ortaklıklar, bağlı menkul kıymetler bu bilanço kalemi altında incelenir.

D-Maddi Duran Varlıklar

Şirketlerin/işletmelerin faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen bina, arasa, makine ve teçhizat gibi varlıkların bulunduğu bilanço kalemidir.

E-Maddi Olmayan Duran Varlıklar

Şirketlerde/işletmelerde fiziki olarak bulunmayan ama bir değeri olan bir seneden uzun vadeli varlıklardır. Marka değeri, lisanslar, şerefiye, birikmiş amortismanlar, verilen avanslar gibi bilanço kalemlerinden oluşur.

F-Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar

Madencilik sektörü için kullanılan bir bilanço kalemidir. Arama giderleri, hazırlık ve geliştirme giderleri,birikmiş tükenme payları, diğer özel tükenmeye tabi varlıkları ve verilen avansları kapsar.

G-Gelecek Yıllara Ait Gider ve Gelir Tahakkukları

Bir faaliyet döneminde oluşan ve gelecek yıllara ait olan giderleri ve faaliyet döneminde oluşan gelecek yıllarda tahsil edilecek gelirleri gösteren bilanço kalemidir. Gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları bu bilanço kalemi içerisinde bulunur.

H-Diğer Duran Varlıklar

Yukarıda gösterilen varlıkların dışında kalan duran varlıkları kapsar. Gelecek yıllarsa indirilecek KDV, Diğer KDV, Gelecek yıllar ihtiyacı stoklar, Peşin ödenen vergiler ve fonlar, Elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıklar, Diğer çeşitli duran varlıklar, Birikmiş amortismanlar gibi bilanço kalemlerini gösterir.

Not: Duran varlıklar kısmında sanayi işletmelerinin değerleri hizmet işletmelerine göre daha yüksek çıkabilir. Bunun sebebi sanayi işletmelerinde üretim için ayrılan bina, makine ve teçhizatlar duran varlıklar kısmında gösterilmektedir. Aktiflerin içindeki duran varlık oranlarının yüksek olması şirketin likidesinin düşük olduğunu gösterir. Şirketlerin geçmiş dönemlerine ait uzun vadeli alacaklarında artış varsa bu artış bir sorunun göstergesi olabilir.

3-Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Bilanço nedir, Bilanço nedir konusu içerinde kısa vadei yabancı kaynaklar, Şirketlerin bir faliyet dönemi yani bir sene içerisinde ödenmesi düşünülen borçları kapsar. En kısa sürede ödenecek olanlardan en uzun sürede ödenecek olanlar şeklinde sıralanır.

A-Mali Borçlar

Bilançoda mali borçlar, Bir işletmenin bir yıldan kısa vadeli borçları mali borçlar kalemi içerisinde bulunur. Mali borçlar kalemi banka kredilerini, finansal kiralama işlemlerinden borçları, ertelenmiş finansal kiralama borçları maliyetlerini,uzun vadeli kredilerin ana para taksitleri ve faizleri, tahvil ana para borç taksit ve faizlerini, çıkarılmış bonoları ve senetleri, çıkarılmış diğer menkul kıymetleri, menkul kıymetler ihraç farkını ve diğer mali borçlarını gösterir.

B-Ticari Borçlar

Bilançoda ticari borçlar, İşletmelerin ticari işlemleri sonucunda kısa vadeli senetli veya senetsiz borçların izlendiği bilanço kalemidir. Ticari borçlar kalemi içerisinde satıcılar,borç senetleri.borç senetleri reeskontu,alınan depozito ve teminatlar, diğer ticari borçlar yer alır.

C-Diğer Borçlar

Bilançoda diğer borçlar, işletmelerin ticari olmayan kısa vadeli borçlarının görüldüğü bilanço kalemidir. Diğer borçlar kaleminde; ortaklara borçlar,iştirakilere borçlar,bağlı ortaklıklara borçlar,personele borçlar,diğer çeşitli borçlar,diğer borç senetleri reeskontu bulunur.

D-Alınan Avanslar

Bilançoda alınan avanslar, Şirketlerin/işletmelerin kısa vadeli ticari yada ticari olmayan kısa vadeli alınan avanslarını gösteren bilanço kalemidir. Alınan avanslar bölümü içerisinde; Alınan sipariş avansları ve alınan diğer avanslar bulunur.

E-Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler

Bilançoda ödenecek vergi ve diğer yükümlülükler, Şirketlerin bir sene yada bir faaliyet dönemi içerisinde ödenmesi gereken vergi ve benzeri yükümlülükleri gösteren bilanço kalemidir. Ödenecek vergi ve diğer yükümlülükler kaleminde; Ödenecek vergi ve fonlar, ödenecek sosyal güvenlik kesintileri, vadesi geçmiş,ertelenmiş yada taksitlendirilmiş vergi ve diğer yükümlülükler ve ödenecek diğer yükümlülükler bu madde altında incelenir.

F-Borçlar ve Gider Karşılıkları

Bilançoda borçlar ve gider karşılıkları, Şirketlerin/işletmelerin bilanço tarihi itibariyle vergi vb. yükümlülükler tahmini giderler ve tazminat gibi durumlarda ayrılan karşılıklar için kullanılmaktadır. Borçlar ve gider karşılıkları bilanço bölümünde dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları, kıdem tazminatı karşılığı, maliyet giderleri karşılığı,diğer borçlar ve gider karşılıkları bu bilanço kalemi içerisinde gösterilir.

G-Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Giderler

Bilançoda gelecek aylara ait gelirler ve giderler, Şirketlerin gelecek aylarda gelmesi beklenen gelirlerini ve bir sene içinde ödenecek faiz gibi giderlerin tahakkuk kayıtlarını göstermektedir. Gelecek aylara ait gelirler ve giderler bilanço bölümünde; Gelecek aylara ait gelirler ve Gider tahakkukları gösterilir.

H-Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Bilançoda yukarıdaki maddelerde belirtilmeyen tüm kısa vadeli yabancı kaynakların takibi için Diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar bölümü kullanılır. Diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar bölümünde; Hesaplanan KDV,diğer KDV, Merkez ve şubeleri cari hesabı,sayım ve tesellüm fazlaları,diğer çeşitli yabancı kaynaklar gösterilir.

4-Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

A-Mali Borçlar

Şirketlerin/işletmelerin bir yıldan uzun süreli borçları mali borçlar bölümünde gösterilir. Mali borçlar içerisinde; Banka kredileri,Finansal kiralama ve işlemlerinden borçlar,ertelenmiş finansal kiralama borçlanma maliyetleri,çıkarılmış tahviller,çıkarılmış diğer menkul kıymetler,menkul kıymetler ihraç farkları,diğer mali borçlar Mali borçlar bilanço kalemi içerisinde gösterilir.

B-Ticari Borçlar

Bilançoda ticari borçlar, Şirketlerin/işletmelerin ticari olarak uzun vadeli senetli senetsiz borçlarını gösterir. Ticari borçlar içerisinde; Satıcılar,borç senetleri,borç senetleri reeskontu,alınan depozito ve teminatlar,diğer ticari borçlar gibi bilanço kalemleri bulunur.

C-Diğer Borçlar

Şirketlerin/ticarethanelerin ticari olmayan uzun vadeli borçlarını göstermektedir. Diğer borçlar bölümünde Ortaklara borçlar,iştiraklere borçlar,bağlı ortaklıklara borçlar,diğer çeşitli borçlar,diğer borç senetleri reeskontu,kamuya olan ertelenmiş yada taksitlendirilmiş borçlar Diğer borçlar bilanço kalemi içerisinde gösterilir.

D-Alınan Avanslar

Bilançoda alınan avanslar, işletmelerin şirketlerin ticari yada ticari olmayan uzun vadeli avans alımlarını gösteren bilanço kalemidir. Alınan sipariş avanslarını ve Alınan diğer avansları gösterir.

F-Borç ve Diğer Karşılıklar

Şirketlerin/işletmelerin uzun vadeli borçları ve gider karşılıkları Borç ve Diğer Karşılıklar bilanço kalemi içerisinde gösterilir.Borç ve Diğer Karşılıklar içerisinde Kıdem tazminatı karşılığı,Diğer borç ve gider karşılıkları gösterilir.

G-Gelecek Yıllara ait Gelirler ve Gider Tahakkukları

Bilançoda gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları, Şirketlerin/işletmelerin ileri yılları ilgilendiren ve  bir seneden daha uzun süre sonra ödenecek giderlerin kayıtlarını tutmak için kullanılır. Gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları bu bilanço kaleminde gösterilir.

F-Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

İsminden de anlaşılacağı gibi yukarıda belirtilmeyen diğer tüm uzun vadeli yabancı kaynaklar için kullanılan bilanço göstergesidir.Bu gösterge içerisinde Gelecek yıllara ertelenen KDV,tesise katılma payları,diğer çeşitli uzun vadeli kaynaklar gösterilmektedir.

5-Özkaynaklar

Bilanço nedir detaylı bir şekilde anlatmaya devam ediyorum. Öz kaynaklar, şirketlerin,işletmelerin,ticarethanelerin işletme sahiplerinin veya ortaklarının bilanço döneminde sermayeye yapmış yatırım tutarını göstermektedir. Ödenmiş sermaye,sermaye yedekleri,kar yedekleri,geçmiş yıllar karları,geçmiş yıllar zararları, net dönem karını ve zararını Öz kaynaklar bilanço kalemi içerisinde bulabilirsiniz. Hisse senedi yatırımı yapanların en fazla incelediği bilanço bölümüdür.

A-Ödenmiş Sermaye

şirket kurucularının taahhüt ettikleri sermaye ile işletme sermayesi Ödenmiş Sermaye bölümü içerisinde yer alır. Ödenmiş sermaye, şirketin çıkardığı hisse adedi ile hisselerin nominal değerinin çarpılmasıyla elde edilir.Sermaye,Ödenmiş sermaye,Sermaye düzeltilmesi olumlu farkları,Sermaye düzeltilmesi olumsuz farkları Ödenmiş sermaye içerisinde gösterilir.

B-Sermaye Yedekleri

Şirketlerin öz sermayelerini kar dışında arttıran unsurlar Sermaye Yedekleri bölümünde gösterilir. Hisse senedi ihraç pirimleri,hisse senedi iptal karları, maddi duran varlık yeniden değerleme artışları,iştirakler yeniden değerleme artışları,maliyet artışları fonu,diğer sermaye yedekleri Sermaye yedekleri bölümünde gösterilir ve incelenir.

C-Kar Yedekeleri

Şirketlerin/işletmelerin genel kurulunda alınan karar sonucunda kardan ayrılan yedek akçeleri gösteren bilanço bölümüdür.Kar yedekleri içerisinde; Yasal yedekler,Statü yedekleri,Olağan üstü yedekler,Diğer kar yedekleri,Özel fonlar bulunmaktadır.

D-Geçmiş Yıllar Karları

Adından da anlaşılacağı gibi Şirketlerin/işletmelerin geçmiş yıllarda yaptıkları karları gösteren bilanço kalemidir. Geçmiş yıllar karları bölümünde;Geçmiş yıllar Karları bölümü tek başına gösterilir.

E-Geçmiş Yıllar Zararları

Yine adından anayacağınız gibi şirketlerin/işletmelerin geçmiş yıllarda yapmış olduğu zararlar bu bilanço bölümünde gösterilir.

F-Dönem Net Karı(Zararı)

Şirketlerin/işletmelerin bir bilanço dönemi sonunda elde ettikleri karları yada zararları göstermektedir.

6-Gelir Tablosu

Bilanço nedir konumuz içerisinde bulunan gelir tablosu, İşletmelerin/şirketlerin bir bilanço döneminde/faaliyet dönemi içerisinde elde ettiği gelir ve giderleri gösteren tabloya Gelir tablosu denir. Gelir tablosu 10 grup içerisinde incelenir. Gelir tablosu grupları;Bürüt satışlar,satış indirimleri,satışların maliyeti,faaliyet giderleri,diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar,diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar,finansman giderleri,olağan dışı gelir ve karlar,olağan dışı gider ve zararlar,dönem net karı ve zararı Gelir Tablosu içesinde gösterilir. Öz kaynaklar gibi Gelir tablosu da borsada yatırım yapan yatırımcıların şirketlerin bilançolarını incelerken dikkat ettikleri önemli göstergelerden biridir.

A-Bürüt Satışlar

Bürüt satışlar satış indirimi öncesi görünen satışların toplamıdır. Şirketin dönem içerisinde yaptığı bürüt satışları göstermektedir. Yurtiçi satışlar, Yurt dışı satışlar, Diğer gelirler Bürüt satışlar bölümünde gösterilir.

B-Satış İndirimleri

İşletmelerin/şirketlerin yaptığı satışlar sonucunda yapılan indirimler,iskontolar ve iadeler Satış İndirimleri bölümünde gösterilir. Satış indirimleri bölümünde Satıştan iadeler, Satış iskontoları,Diğer indirimler Satış indirimleri bölümünde gösterilir.

C-Satışların Maliyeti

Şirketin yapmış olduğu satışlardan doğan maliyeti gösterir. Satışların maliyeti göstergesinde Satılan mamüller maliyeti,Satılan ticari mallar maliyeti, Satılan hizmet maliyeti, Diğer satışların maliyeti yer alır.

D-Faaliyet Giderleri

Şirketlerin faaliyet dönemi sonundaki maaliyet hesaplarındaki ilgili giderlerin gelir tablosuna aktarılması için kullanılan bilanço göstergesidir.Faaliyet giderleri içerisinde Araştırma ve geliştirme giderleri,Pazarlama,satış ve dağıtım giderleri ve genel yönetim giderleri yer alır.

E-Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar

Şirketlerin ticari ilişkileri sonucu elde ettiği gelir ver karları gösterir. Tablo içerisinde İştiraklerden temettü gelirleri,Bağlı ortaklardan temettü gelirleri, Faiz gelirleri, Komisyon gelirleri, Konusu olmayan karşılıklar, Menkul kıymet satış karları, Kambiyo karları, Reeskont faiz gelirleri, Enflasyon düzeltmesi karları,  Diğer olağan gelir ve karlar bulunur.

F-Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar

Şirketlerin ticari ilişkileri sonucunda oluşan gider ve zararları gösteren tablodur. Bu tablo içinde Komisyon giderleri,Karşılık giderleri,Menkul kıymet satış zararları, kambiyo zararları,reeskont faiz giderleri,enflasyon düzeltmeleri zararları,diğer olağan gider ve zararlar bulunur.

G-Finansman Giderleri

Şirketlerin her türlü faiz giderlerinin vade sonunda maliyet hesaplarından gelir tablosuna aktarılması için kullanılan bir göstergedir. Bu gösterge içinde kısa vadeli borçlanma giderleri ve uzun vadeli borçlanma giderleri yer alır.

H-Olağan Dışı Gelir ve Karlar

Şirketlerin esas faaliyetleri dışında elde edilen gelir ve karları gösteren göstergedir. Bu gösterge içerisinde Önceki dönem gelir ve karları ve Diğer olağan dışı gelir ve karlar bulunur.

I-Olağan Dışı Gider ve Zararlar

Şirketlerin esas faalaliyet alanları dışında oluşan gider ve zararları gösteren tablodur. Bu tablo içinde Çalışmayan kısım gider ve zararları, önceki dönem gider ve zararları, diğer olaşan dışı gider ve zararlar yer alır.

J- Dönem Net Karı ve Zararı

Şirketlerin bilanço döneminde net karlarını ve zararlarını gösteren tablodur. Bu göstergede; Dönem karı ve zararı, Dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları, Dönem net karı ve zararı, Yıllara yaygın inşaat enflasyon düzeltme, Enflasyon düzeltme bölümleri bulunur.

Şirketlerin finansal göstergeleri açıklandığı zaman burada bulunan tanımları öğrenerek daha mantıklı yatırım yapabilirsiniz. Yatırım yapılmadan önce finansal göstergeleri inceleyip yorumlamak sizi bir adım öne taşır.

Bilanço nedir? Bilanço nasıl okunur ana başlıklar halinde detaylı bir şekilde anlatmaya çalıştım umarım faydalı olmuştur. Bilanço nedir bilanço nasıl okunur yazısı ile ilgili, aklınıza takılan bir konu olursa bana iletişim bölümünden ulaşabilir yada yorum bölümünden düşüncelerinizi paylaşabilirsiniz.