Monopol Piyasa Nedir?
Monopol Piyasa Nedir?
Monopol, Fransızca kökenli bir kelimedir. Türkçe’de Tekel anlamına gelmektedir. Monopol piyasa demek, Tekel piyasa demektir. Mal veya hizmet üreten bir firmanın piyasada başka bir alternatifinin olmaması o firmayı monopol (tekel) yapmaktadır.
Tekel, bir şirketin tüm pazar payına sahip olduğu, fiyatları ve üretimi kontrol edebildiği pazar durumudur. Tamamen monopol olan bir piyasada monopol (tekel) firma üretimi azaltıp arttırabilir, fiyatları yükseltip düşürebilir.
Rakibi olmayan monopol işletmelerin kontrolleri devlet tarafından yapılabilir. Belirli kurallar dahilinde hareket kabiliyetleri kısıtlanabilir. Taban veya tavan fiyatı belirlenerek işletmenin keyfi hareket etmesi engellenebilir.
Ülkemizde önceden elektrik dağıtımını Tedaş yapıyordu. Tedaş piyasada rakibinin olmaması sebebiyle monopol bir yapı olma özelliği taşıyordu. Daha sonra elektrik dağıtım şirketleri çoğaltıldı ve Tedaş’ın monopol piyasa yapısı geçerliliği yitirdi. Elektrik dağıtım şirketlerinin çoğalması ile elektrik dağıtımı ve hizmetleri için rekabetçi bir piyasa yapısı oluştu.
Monopol bir firma, rakibi olmadığı yada rakibi çok zayıf olduğu için fiyatlar üzerinde oynamalar yapabilir. Bu durum monopol firmayı fiyat üreticisi yapar.
Monopol Piyasa Özellikler
- Tekel altında, firma bir ürünün tedariki üzerinde tam kontrole sahiptir. Ürünler için talebin esnekliği sıfırdır.
- Belirli bir ürünün tek bir satıcısı veya üreticisi vardır ve firma ile sanayi arasında hiçbir fark yoktur. Firmanın kendisi bir endüstridir.
- Firmalar bir ürünün fiyatını etkileyebilir ve bu nedenle bunlar fiyat alıcılar değil, fiyat belirleyicilerdir.
- Yeni girenler için engeller var. Monopol piyasaya girmek zordur yada imkansızdır.
- Tekel piyasasındaki talep eğrisi aşağı doğru eğimlidir, yani firma sadece bir ürünün fiyatını düşürerek mümkün olan satışları artırarak daha fazla kar elde edebilir.
- Bir tekelci ürününün yakın ikamesi yoktur.
Monopol Piyasa Avantajları
Fiyatlar İstikrarlıdır
Monopol bir piyasa yapısında fiyatlar bellidir ve tektir diğer piyasalarsa rekabetten dolayı fiyatlar esnektir, sürekli değişiklik gösterir.
Ölçek Ekonomisi
Pazarda tek bir satıcının olması, ölçek ekonomisine yol açar, satıcı için birim başına maliyeti düşüren büyük ölçekli üretim, daha düşük bir fiyat olarak tüketiciye aktarılabilir.
Araştırma ve Geliştirme (Arge)
Tekelci anormal veya olağanüstü karlar elde ettiğinden, firma bu parayı araştırma ve geliştirmeye yatırabilir. Müşteriler düşük fiyatlarla daha kaliteli ürünler alabilir ve bu da artan tüketici fazlasına ve memnuniyetine yol açabilir.
Monopol Piyasa Dezavantajları
Yüksek Fiyatlar
Tekelci, pazardaki rekabet eksikliği nedeniyle satıcıdan satın almaktan başka seçeneği olmadığı için tüketicilerin sömürülmesine yol açan ürün için çok yüksek bir fiyat belirleyebilir.
Düşük Mal ve Hizmetler
Rekabet eksikliği, tekel firmasının malların satılacağını bildiğinden düşük mal ve hizmet üretmesine neden olabilir.
Fiyat Farklılaştırma
Tekelciler bazen farklı tüketciler için aynı üründe farklı fiyatlar talep edebilirler. Bu durum piyasa koşullarına bağlıdır.
Tekel ve Rekabetçi Piyasa
Tekeller ve rekabetçi piyasalar, piyasa yapısı bakımından uç noktalara işaret etmektedir. İkisi arasında birkaç benzerlik vardır: maliyet fonksiyonları aynıdır, hem maliyeti en aza indirir hem de kârı en üst düzeye çıkarır, kapatma kararları aynıdır ve her ikisinin de mükemmel rekabetçi piyasa faktörlerine sahip olduğu varsayılır.
Bununla birlikte, iki piyasa yapısı arasında, marjinal gelir ve fiyat, ürün farklılaştırması, rakiplerin sayısı, giriş engelleri, talep esnekliği, fazla kâr, kâr maksimizasyonu ve arz eğrisi dahil olmak üzere dikkate değer farklılıklar vardır. En önemli fark, bir tekelin, mükemmel rekabetçi pazarın “algılanan” mükemmel elastik eğrisi yerine aşağı doğru eğimli bir talebi olmasıdır
Monopol Piyasa tekel piyasa demektir. Bir firmanın ürün veya hizmet alınında üretim ve fiyat gücünü elinde bulundurması o firmayı monopol bir işletme yapar. Monopol piyasanın etkileri zamana ve şartlara göre değişkenlik göstermektedir. Bazı durumlarda devletler monopol piyasa üzerinde etki sahibi olabilir.
Monopol Piyasa nedir konumuzun sonuna geldik konu ile ilgili görüş ve önerilerinizi yorum bölümünden iletebilirsiniz.
