Zorunlu Karşılık Nedir?
Zorunlu Karşılık Nedir?
Zorunlu karşılık,banka müşterilerinin, mevduat hesaplarına yatırdıkları parayı, Merkez Bankası tarafından belirlenen oranda Merkez Bankasına yatırmasıdır. Daha anlaşılır hale getirmem gerekirse;
Örneğin ABC kişisi XYZ bankasında bulunan mevduat hesabına 1000 Lira para yatırdığında banka, yatırılan paranın bir kısmını Merkez Bankasında tutmak zorundadır. Yatıran paranın yüzdesel olarak saklanmasını Merkez Bankası belirler. Merkez bankası zorunlu karşılık oranını %10 olarak belirlediğini varsaydığımzda ABC kişisinin XYZ bankasına yatırdığı XYZ bankası 1000 Lira’nın %10’unu yani 100 Lira’sını Merkez Bankasına yatırmak zorundadır.
Bu işleme zorunlu karşılık denilmektedir. Merkez Bankası tarafından belirlenen orana ise zorunlu karşılık oranı denilmektedir.
Tekrar örneklendireyim banka topladığı 100 Lira için zorunlu karşılık oranı %5 ise Merkez Bankasına Toplanan paraya karşılık olarak 5 Lira verir.
Zorunlu Karşılık Neden Var?
Zorunlu karşılık ne demek öğrendikten sonra şimdi de zorunlu karşılığı neden var olduğuna göz atalım.
Merkez Bankasının zorunluk karşılık oranını kullanma sebebi ilk olarak bankaları olası risklerden korumaktır. Zorunlu karşılık uygulaması olmasaydı bir bankadan çok fazla kişi aynı anda para çekmeye çalıştığında bankada yeterli miktarda para olmaması halinde banka müşterilerine ödeme yapamaz. Böyle bir durum bankanın finansal sistemi açısında risk oluşturur. Zorunlu karşılıklar böyle risklere karşı koruma sağlar.
Zorunlu karşılıkların kullanılmasının ikinci sebebi ise Merkez Bankaları, bankaların kredi kullandırım oranını etkileyebilmesidir. Zorunlu karşılık oranı arttığında örneğin %20 olduğunda banka müşteriden gelen 100 Lira’nın 80 Lira’sını kredi olarak kullandırır. Geri kalan 20 Lira’yı zorunlu karşılık olarak Merkez Bankasına yatırır. Böylelikle bankanın kredi kullandırabileceği para miktarı azalır.
Zorunlu karşılık oranı düştüğünde örneğin %5 olduğunda banka müşterinden gelen 100 Lira mevduatın 95 Lira’sını kredi olarak kullandırabilir. Geriye kalan 5 Lira’yı ise Merkez Bankasına yatırmak zorundadır. Bu sayede bankanın kredi kullandırabileceği para miktarı çoğalır.
Bankacılık sisteminin daha iyi işlemesi ve müşterilerin mevduatını korumak için başlatılan zorunlu karşılık uygulaması günümüzde bankaların verebileceği kredilerin miktarını etkileyen bir para politikası aracıdır. Zorunlu karşılığa tabi yükümlülükler iki haftada bir cuma günü itibarıyla hesaplanır.
Zorunlu Karşılık Yükümlülükleri
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasından: ZORUNLU KARŞILIKLAR HAKKINDA TEBLİĞ 25 Aralık 2013 ÇARŞAMBA-Sayı : 28862
(1) Bankaların ve finansman şirketlerinin, tabi oldukları muhasebe standartları ve kayıt düzeni esas alınarak, Merkez Bankasına, Hazineye, yurt içi bankalara ve uluslararası anlaşmayla kurulmuş olan bankaların Türkiye’deki merkez ve şubelerine olan yükümlülükleri hariç olmak üzere, aşağıda belirtilen yurt içi bilanço kalemleri zorunlu karşılığa tabi Türk lirası ve yabancı para yükümlülüklerini oluşturur.
- Mevduat/katılım fonu.
- Repo işlemlerinden sağlanan fonlar.
- Kullanılan krediler (Hazine garantisiyle sağlananlar hariç).
- İhraç edilen menkul kıymetler (net).
- Sermaye benzeri borçlar (özkaynak hesaplamasında dikkate alınanlar hariç).
- Yurt dışı şubeler nezdinde izlenen krediler.
- Yurt dışı şubeler nezdinde izlenen yurt içi yerleşiklerin mevduatı/katılım fonu.
- Yurt dışı merkez ve şubelere net yükümlülüklerin (e) ve (f) bentlerindeki tutarları aşan kısmı.
- Kredi kartı ödemelerinden borçlar.
Zorunlu Karşılık Oranları
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından belirlenen zorunlu karşılık oranları değişiklik göstermektedir. Yazı içerisinde bu oranları vermek yerine güncel olarak yayınlanan bağlantı yönlendirmesi yapmak daha doğru olacaktır. Zorunlu karşılıklar hakkında bilgilendirme yazısı yazdığım için güncel zorunlu karşılık oranlarına yer veremiyorum. Güncel zorunlu karşılık oranlarına ulaşmak için TIKLAYIN
Zorunlu Karşılıklar Nasıl Hesaplanır?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasından: ZORUNLU KARŞILIKLAR HAKKINDA TEBLİĞ 25 Aralık 2013 ÇARŞAMBA-Sayı : 28862
(1) Zorunlu karşılığa tabi yükümlülükler iki haftada bir cuma günleri itibarıyla hesaplanır. Cuma gününün resmi tatil gününe rastlaması halinde, yükümlülüklerin hesaplanmasında bir önceki iş günü esas alınır.
(2) Repo işlemlerinden sağlanan zorunlu karşılığa tabi fonlar iki yükümlülük hesaplama tarihi arasındaki günlerin bakiyelerinin ortalaması alınarak hesaplanır.
(3) Merkez Bankası, yapılan denetim ve incelemeler sonucunda zorunlu karşılık yükümlülüklerinden kaçınmak için işlem yaptığı tespit edilen bankalardan ve finansman şirketlerinden, yükümlülüklerini iki yükümlülük hesaplama tarihi arasındaki günlerin bakiyelerinin ortalamasını alarak hesaplamalarını isteyebilir.
(4) Yabancı para yükümlülükler;
a) Merkez Bankasınca alım satımı yapılan dövizler için yükümlülüklerin hesaplandığı tarihte Resmî Gazete’de ilan edilen döviz alış kurları,
b) Merkez Bankasınca alım satımı yapılmayan dövizler için yükümlülüklerin hesaplandığı tarihten bir gün önce Merkez Bankasının internet sitesinde yayımlanan bilgi amaçlı döviz kurları,
c) Kıymetli madenler için yükümlülüklerin hesaplandığı tarihte İstanbul Altın Borsasında oluşan ağırlıklı ortalama kıymetli maden fiyatları, fiyat oluşmaması halinde uluslararası piyasalarda oluşan ve İstanbul Altın Borsası tarafından ilan edilen fiyatlar, esas alınarak Türk lirası cinsinden hesaplanır.
Zorunlu Karşılıkların Tesis Süresi
(1) Zorunlu karşılıkların tesis süresi 14 gündür. Bu süre yükümlülüklerin hesaplandığı tarihten iki hafta sonraki cuma günü başlar ve ikinci haftanın perşembe günü sona erer. Tesis süresinin ilk gününün resmî tatil gününe rastlaması halinde, bloke olarak tesis edilen kısımlara ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmesinde tatili izleyen ilk iş günü esas alınır.
(2) Merkez Bankası, zorunlu karşılık yükümlülüklerinin hesaplanma dönemi ile zorunlu karşılıkların tesis süresini önceden duyurmak koşuluyla değiştirebilir.
Zorunlu karşılık nedir? yazımızın sonuna geldik. Elimden geldiği kadar tüm kaynakları kullanarak doğru bilgi iletmeye çalıştım. Zorunlu karşılık ile ilgili bilgiler ilerleyen dönemlerde değişiklik gösterebilir. Merkez Bankasının belirlediği güncel zorunlu karşılık oranları ile ilgili yukarıya bağlantı bıraktım ulaşmak isterseniz tıklamanız yeterli.
Konu ile ilgili görüş ve önerilerinizi yorum bölümünden iletebilirsiniz.
Kaynaklar:
