Kaydi Para Nedir?
Kaydi Para Nedir?
Kaydi para nedir sorusunun cevabını çok kısa vermem gerekirse,fiziksel olmayan para değişimidir. Bu durumu daha açık hale getireyim. Gündelik hayatımızda alışveriş yaparken banknot ve madeni paraları kullanırız. Alışveriş içerisinde banknot ve madeni paralar fiziksel olarak varlığı olan nesnelerdir.
Birde büyük alışverişlerde hatta günümüzde en küçük para miktarında bile hesap kartlarını, kredi kartlarını kullanırız, para transferleri yolu ile alışverişimizi tamamlarız.
Para sanal olarak alıcının hesanından satıcının hesabına geçiş yapar. Alışveriş esnasında alıcının hesap bakiyesi azalırken satıcının hesap bakiyesi artar. Bu yolla hesaplarda oluşan bakiyelere kaydi para denir.
Bir kişi hesanından para çekim işlemi yaptığında kaydi para nakit paraya dönüşür. Durum tersine döndüğünde nakit para kaydi paraya dönüşür. Hesaptan para çekildiğinde yada yatırıldığına yeni bir para oluşmaz. Para sadece şekil değiştirir.
Kaydi Para Nasıl Yaratılır?
Kaydi para yaratmanın bir yolu bankaların kredi kullandırmasıdır. Bankaların insanlara vermiş olduğu krediler, insanların hesap bakiyelerinde artışa sebep olur. Kredi kullanan bir kişi aldığı para ile ev satın aldığında parayı ev aldığı kişinin hesabına aktardığında kaydi para yaratılır ve para arzı artışı gerçekleşir.
Kaydi para yaratmanın bir diğer yolu ise yatırım hesaplarıdır. Hisse senedi gibi yatırım araçları kaydi para olarak tanımlanmaz. Ama yatırımcı elindeki yatırım araçlarını satıp nakit olarak hesabına aktardığında kaydi para oluşmuş olur. Parayı hesanından fiziksel olarak çektiğinde kaydi para nakit paraya dönüşür.
Bankalar Ne Kadar Kaydi Para Oluşturabilir?
Bankalar kredi vererek kaydi para oluştururlar demiştim. Bankalar müşterilerine kredi kullandırırken, müşterinin krediyi geri ödeme gücünü değerlendirirler. Risk rapolarına göre kredi kullandırmaya çalışırlar. Bunun sebebi kasasından çıkarıp kredi olarak kullandırdığı parayı faizi ile geri almak istemesidir.
Müşteri kredi kullandıktan sonra parayı başka bir bankaya transfer edebilir. Kredi veren banka kredi olarak verdiği parayı tekrar yerine koymak isterse başka bir bankadan yada merkez bankasından kredi kullanabilir. Bu durum bankaya bir yük yaratır. Bu yükün adı faizdir. Faiz oranı arttıkça bankalar daha az kredi kullanır ve daha az kaydi para oluşur. Faiz oranı azaldığında bankanın kredi kullanım miktarı artış gösterir ve daha çok kaydi para oluşur.
Bankaların Kaydi Para Yararmasına Örnek:
Örnek içerisinde kişi isimleri kullanacağım. Bu isimler tamamen hayal ürünüdür.
Bankaya giden Cemil, elinde nakit olarak bulunan 30.000 Lira’yı bankaya yatırır. Banka Cemil’den aldığı paranın bir kısmını zorunlu karşılık olarak Merkez Bankasına yatırır. Örneğin %10. Yani Cemil’in 30.000 Lira’sının 3.000 Lira’sı Merkez bankasına zorunlu karşışık olarak yatırılır.
Banka elinde kalan 27.000 Lira’yı araba almak isteyen Sedat’a sözleşme imzalayarak belirlenen vadede belirlenen faiz oranı ile kredi olarak verir. Sedat araba aldığında eski araba sahibi 27.000 Lira’yı yine bankaya yatırır. Banka tekrar eline gelen 27.000 Lira’nın (%10) 2700 Lira’sını zorunlu karşılık olarak tekrar Merkez Bankasına yatırır.
Banka araba sahibinin yatırdığı 24.300 Lira’yı tekrar kredi kullandırmak yoluyla müşterilerine verir. Para böyle dönmeye devam eder ve kaydi para yaratılmış olur.
Merkez Bankası tarafından belirlenen faiz oranlarına göre kredi kullanım miktarları değişiklik gösterir. Merkez bankası faiz oranlarını arttırdığında kredi kullanım oranı azalır ve kaydi para miktarı azalış gösterir. Merkez bankası faiz oranlarını azalttığını kredi kullanım miktarı artar ve kaydi para çoğalır. Faiz oranlarına göre para arzı da artış ve azalış gösterir.
Kaydi Para Çarpanı lı
ΔDD=1/r×ΔR
- ΔDD Kaydi Paradaki Değişim
- r Kaydi Para Çarpanı
- ΔR Mevduattaki İlk Değişim
- 1/r Zorunlu Rezerv Oranı
Kaydi Para Sürecindeki Varsayımlar:
- Sistemde tek banka vardır.
- Banka sadece vadesiz mevduat kabul etmektedir.
- Banka sadece zorunlu rezerv tutmaktadır.
- Bankaların verdiği kredilerin tamamı vadesiz mevduat olarak geri dönmektedir.
Kaydi para Çarpanı Kaynak: Ekonomihukuk.com
Kaydi para nedir, kaydi para ne demektir baklar nasıl kaydi para yaratırlar anlatmaya çalıştım. Umarım faydalı bir yazı olmuştur. Konu ile ilgili görüş ve önerilerinizi yorum bölümünden iletebilirsiniz.
